Οι δραστηριότητες που συνθέτουν την πνευματική οργάνωση της ανθρώπινης ζωής είναι βασικά τρεις. Η μελέτη των επιστημών (Σοφία), η ενάρετη – ηθική δράση για την οποία απαιτείται κυριαρχία του πνευματικού στον υλικό εαυτό (Ισχύς) και η ενσυνείδητη εμπειρία της αισθητικής στη φύση και στην τέχνη (Κάλλος).
Και οι τρεις αυτές πνευματικές δράσεις του ανθρώπου μαζί, επιδιώκουν την ολοκλήρωση της ανθρώπινης υπόστασης. Να προσδώσουν στο σώμα, την ψυχή και το πνεύμα μας, την απαιτούμενη ισορροπία και αρμονία, που θα μας επιτρέψει να επικοινωνήσουμε με τον εσώτερο εαυτό και να γίνουμε κοινωνοί και αγωγοί του Συμπαντικού Πνεύματος. Και οι τρεις συνυφαίνονται μέσα στην συνείδηση, η οποία όταν είναι ελεύθερη και λαξευμένη (ενάρετη) ελέγχει και οδηγεί τον άνθρωπο στην πνευματική του ζωή. Οι τρεις αυτές υποστάσεις της ανθρώπινης ζωής συμβολίζονται από τις τρεις στήλες πάνω στις οποίες πρέπει να στηρίξουμε τον εσωτερικό μας ναό. Τις στήλες της Σοφίας, της Ισχύος και του Κάλλους.
Ο Τέκτονας χρησιμοποιεί πάντα στις εργασίες του προς αναζήτηση της αληθείας, τις επιστήμες και τον ορθό λόγο. Μόνες τους όμως οι επιστήμες που στηρίζονται στην καθαρή σκέψη δεν καθοδηγούν τον άνθρωπο να γνωρίσει τον εαυτό του και δεν μπορούν να θεραπεύσουν τις πνευματικές και ψυχικές ανάγκες του. Γιατί ο άνθρωπος δεν είναι μόνο νους αλλά και ύλη και συναίσθημα και πλειστάκις κατευθύνεται από τα πάθη και τις επιθυμίες που τον απομακρύνουν από τον μεγάλο προορισμό του. Ο Τεκτονισμός προβάλλει το Νόμο της (ενορατικής) Αγάπης και ταυτόχρονα προτρέπει στην προσέγγιση της Γνώσης (του “εν ημίν Φωτός”). Δεν παραλείπει δε να προσφέρει έναν κανόνα ατομικής και κοινωνικής βιωματικής, δεικνύοντας μία οδό ισορροπίας και αρμονίας. Το κυριότερο όμως, συντείνει στη γεφύρωση μεταξύ επιστημονικής σκέψης και εσωτερικής οδού. Την επιστημονική σκέψη και έρευνα που μεταφράζεται σε ικανότητα συνεχούς διεύρυνσης των συνειδησιακών οριζόντων και σε διαρκή αναμόρφωση του εσωτερικού προσώπου της ύπαρξής μας.
Ο Τεκτονισμός είναι επίσης ένας θεσμός φιλοσοφικός, όπως χαρακτηρίζεται τόσο από τον Μ.Φρειδερίκο, όσο και από το Σύνταγμα της Μεγ.Στ. της Ελλάδος του ΑΑΣΤ. Απαιτεί δηλαδή την φιλίαν (αγάπη) προς το διαλογίζεσθαι. Το δεύτερο συνδετικό της λέξης φιλοσοφία (σοφία) σημαίνει την ορθή κρίση γύρω από τα πράγματα της ζωής και την αληθινή τους αξία και την ικανότητα εκλογής των αρίστων μέσω για την επίτευξη των υψηλών στόχων. Δεν είναι πολυμάθεια, αλλά διανοητική ικανότητα και ενέργεια για διείσδυση στην ουσία των όντων. Σοφία εν τέλει είναι η γνώση του απολύτως αληθούς, του απολύτως αγαθού, του απολύτως ωραίου. Άρα, είναι ιδιότητα μόνο του Θεού. Ο άνθρωπος ως κατ’ εικόνα και ομοίωση, ως μετέχων της θείας ουσίας έχει μέσα του την προμηθεϊκή θεία σπίθα και κατέχεται από τον έρωτα για την κατάκτηση της Σοφίας.
Ακριβής ορισμός της φιλοσοφίας δεν έχει δοθεί. Ένας από τους παλαιότερους ορισμού που ακόμη ισχύει είναι ότι “φιλοσοφία είναι η καθολική επιστήμη, η επιζητούσα να κατανοήσει το σύμπαν, το επιστητόν εν τη συναφεία αυτού και σπουδάζουσα να δημιουργήσει ενιαία περί του κόσμου και του βίου θεωρία”.
Η επιστήμη, ούσα ειδική και μην έχοντας βρει έναν τρόπο να συνδέσει όλα τα φαινόμενα, μπορεί να κατέχει κομμάτια μόνο της αλήθειας.
Καμία από τις επιστήμες δεν μπορεί να δώσει καθολική εικόνα της πραγματικότητας, ενώ η φιλοσοφία μπορεί να το κατορθώσει, ως “επιστήμη” συνθετική, δημιουργική και όχι εγκυκλοπαιδική. δημιουργούσα τάξη και ενότητα στην ποικιλία των φαινομένων. Βάσει αυτού, ένας άλλος ορισμός της φιλοσοφίας είναι: “η ανάληψη των πορισμάτων των διαφόρων επιστημών, η προσθήκη σε αυτά των πορισμάτων της θρησκευτικής και ηθικής πείρας της ανθρωπότητας και η συνολική επ’ αυτών διανόηση”.
Η φιλοσοφία δεν αρκείται στη συγκέντρωση και συστηματοποίηση των συμπερασμάτων των επιστημών, αλλά τα επανεξετάζει και τα ελέγχει από την αρχική τους θέση. Ερευνά αν η αρχική τους τοποθέτηση είναι ορθή, αν η έρευνα προχώρησε σε όλο το βάθος, τι παραλήφθηκε, τι έπρεπε να ληφθεί υπόψη. Η φιλοσοφία οργανώνει το πνεύμα του ανθρώπου για να επιχειρήσει έναν νέο αγώνα έρευνας και στοχασμού από την αρχή σε όλα τα σοβαρά προβλήματα, για να καταλήξει σε όσο το δυνατόν πιο ασφαλείς λύσεις, ή να τα θεωρήσει άλυτα, στο πλαίσιο των ικανοτήτων του. Η φιλοσοφία διδάσκει την ενότητα όλων των πραγμάτων ακόμα και κατά τα φαινόμενα αντιθέτων, των αντικρουόμενων και των εναντίων, την ενότητα του ενός και των πολλών. Ας θυμηθούμε το λευκό – μαύρο μωσαϊκό δάπεδο της στοάς.
Το τυπικόν μας ορίζει την ηθική ως επιστήμη βασιζόμενη επί της ανθρωπίνης διανοήσεως. Ηθική σημαίνει ότι αυτή την αλήθεια στην οποία καταλήξαμε, έχουμε την θέληση και την ψυχική δύναμη, ανεξάρτητα από τις τυχόν δυσμενείς επιπτώσει που μπορεί να έχει για μας, να την κάνουμε πράξη, μια πράξη αρετής. Αυτή είναι η διάσταση του πρακτικού βίου του ανθρώπου.
Για να γνωρίσει τις αρχές της ηθικής, ένα ον, πρέπει να έχει αναπτύξει τη νόηση και τη συνείδηση, αλλιώς οδηγείται από το ένστικτο που έχει σαν σκοπό τον κορεσμό των κατωτέρων ορμών (πάθη). Με την εξελιγμένη νόηση και την καλλιεργημένη συνείδηση ο άνθρωπος κατανοεί ότι αποτελεί και αυτός μέρος του απείρου, άρα η ουσία της υπόστασής του προήλθε από την ουσία του συνόλου. Συνεπώς υπόκειται και αυτός στους νόμους που διέπουν το σύνολο και αυτούς πρέπει να ακολουθήσει. Όταν ο μυούμενος ατενίσει το “φως”, τότε το ένστικτο πρέπει να υποχωρήσει, αν αντικατασταθεί από το νόμο της αρετής που αξιώνει ότι ο πνευματικός άνθρωπος ακολουθεί ό,τι οι σκοποί της φύσεως κελεύουν, δηλαδή την εξέλιξη και την αρμονία.
Αρμονία είναι ο νόμος που διέπει τις σχέσεις μεταξύ των μορφών και των συνειδήσεων, ώστε με τη θετική αλληλεπίδρασή τους, να εκτυλίσσει κάθε μορφή και κάθε συνείδηση, τις εν αυτή λανθάνουσες δυνάμεις της και να τις ενδυναμώνει ώστε με τον τρόπο αυτό να επιτευχθεί η μετά-“μόρφωση”, η αέναη πρόοδος.
Η ηθική διδάσκει τα καθήκοντα και την αιτιολογημένη χρήση των δικαιωμάτων μας, περιγράφει δηλαδή ποια πρέπει να είναι η διαγωγή μας προς τον πλησίον και τον εαυτό μας, θέτοντας αποδεκτά όρια στην έννοια της ελευθερίας.
Ποια είναι όμως η βάση – σκοποί της διδασκόμενης στον τεκτονισμό ηθικής;
Να χαλιναγωγήσουμε τα πάθη και τις αντικοινωνικές μας τάσεις. Να απαλλαγούμε από τη μισαλλοδοξία, τον φανατισμό, τις δεισιδαιμονίες και κάθε αρνητικό συναίσθημα για τους συνανθρώπους μας. Να εκδηλώνουμε προς τους ομοίους μας εκτίμηση και αγάπη χωρίς περιορισμούς. Να επιδεικνύουμε κατανόηση και (άρα και λελογισμένη) ανοχή στις ατέλειες και τα ελαττώματα των άλλων, που εκδηλώνεται και δοκιμάζεται σε κάθε ευκαιρία στην καθημερινή μας ζωή και στις σχέσεις μας με τα μέλη της αδελφότητας.
Κατά τη διάρκεια του μυητικού τελέσματος, όταν ο τυφλός και ανυπόδητος, ο νεόφυτος τέκτων θα περιπλανηθεί στη σκοτεινή Στοά, θα συμμεθέξει προκειμένου να αποκτηθεί η Σοφία και η Ηθική – Ισχύς.
Τότε θα σημάνει η ώρα και για την Τρίτη οδό του υπαρξιακού χώρου – την αισθητική, όπως αυτή εκφέρεται εσωτερικά. Και θα ακουσθεί η φωνή “και δια του Κάλλους ας διακοσμηθεί ούτος ( ο Ναός της Αρετής)”. Αισθητική είναι ο πόθος, ο έρωτας, η βίωση και η πλήρωση από τη χαρά του ωραίου, οπουδήποτε αυτό υπάρχει, τόσο στη φύση όπου μπορούμε να παρατηρήσουμε την απόλυτη αρμονία, όσο και όπως το καλλιεργεί και το προσφέρει η τέχνη που εμπνέεται από αυτή.
Ένας ακόμα ρυθμός και μία στήλη, η κορινθιακή, υπάρχουν για να θυμίζουν στο μύστη ότι θα τον στηρίξουν στην ατραπό αυτή. Γράφει ο Τάσιος:
“Μια από τις παλαιότερες πρωτοτυπίες του Τεκτονισμού είναι η ισότιμη προβολή του αισθητικού ενεργήματος (Κάλλους), παράλληλα με το γνωστικό (Σοφία) και το ηθικό ενέργημα (Ισχύς)”.
Η ισοτιμία αυτή των πνευματικών εκφάνσεων του “Είναι”, αποτελεί και αναπόσπαστο μέρος της εσωτερικής τεκτονικής αντίληψης και παράδοσης. Το αισθητικό στοιχείο ανήκει αποκλειστικά στον άνθρωπο. Η Ισχύς ανήκει και στα άλλα έμβια όντα, ενώ η Σοφία εκπορεύεται από τον ΜΑΤΣ και παρέχεται βαθμηδόν, με αγώνα από τον στοχαζόμενο ελεύθερα και δρώντα πάνω από τις φροντίδες της καθημερινής ζωής “άνθρωπο”.
Από αυτή την τρίτη διάσταση της τεκτονικής – πνευματικής υποστάσεως, το Κάλλος δηλαδή, εκπορεύεται ο φιλοσοφικός στοχασμός, με την πεποίθηση ότι χωρίς αυτό (το Κάλλος) ο Ναός του Ανθρώπου δεν θα μπορούσε να στηριχθεί. Ας μην ξεχνάμε την τρισυπόσταση φύση του Είναι, όπως και όλης της δημιουργίας.
Το Κάλλος έρχεται να “(δια)κοσμήσει” κάθε τι μυσταγωγικό που η Σοφία υπέδειξε και η Ισχύς – Ηθική ανοικοδόμησε. Έτσι και το τεκτονικό Κάλλος, μιας και αναπτύσσεται και προάγεται στο χώρο του συμβολισμού, αναγνωρίζεται πρωταρχικώς “μυσταγωγικά”. “Άγει”, δηλαδή, μέσω των συμβόλων προς τη “μυσταγωγική” οδό. Την οδό που οδηγεί στην επικοινωνία του ανθρωπίνου πνεύματος με την εσωτερική ατραπό.
Η μυστική δε αυτή διάσταση ποτέ δεν εκφράσθηκε καλύτερα παρά μέσα από τη συγκινησιακή διεργασία του μυητικού τελέσματος. Δια τούτο και ο Τεκτονισμός δεν αρκείται μόνο στο να δώσει στα μέλη του μια απλή φιλοσοφική (Σοφία) ή ηθική (Ισχύς) κατεύθυνση δια του ορθού λόγου και της χρηστοήθειας, αλλά επενδύει ισοδύναμα στη ρομαντική έκφραση του μυητικού δράματος, δηλαδή στο μυσταγωγικό Κάλλος της όλης τελετουργίας.
Η διαλεκτική λογική δεν είναι η μόνη μορφή σκέψης. Υπάρχουν ρεύματα του υπο-συνείδητου, ακόμη και του υπερ-συνειδητού (που οφείλονται στα μορφογεννητικά πεδία), ρεύματα δημιουργικής “μεταίσθησης” και “εναίσθησης” ή ενδοπάθειας, που είναι ίσως οι μόνοι τρόποι να πλησιάσουμε το Απόλυτο κάθε φορά για μας και τις εκάστοτε προσδοκίες μας, μέχρις ότου ο συνειδησιακός μας ορίζοντας να γίνει Ωκεανός (Karl Jaspers). Η επέκταση των δυνατοτήτων αυτών – ψυχολογική έδραση της μυητικής μεθόδου- έχει αναγνωρισθεί από τα αποτελέσματα μελετών κατά τα τελευταία τριάντα χρόνια πάνω στις πέρα από τις επιμέρους αισθήσεις εντυπώσεις και τις ηλεκτρομαγνητικές ιδιότητες του εγκεφάλου.
Το Κάλλος ολοκληρώνει τη συμβολική τριαδικότητα της Στοάς του Μαθητή και ανυψώνει – στηρίζει το τεκτονικό ηθικό οικοδόμημα.
Οι θεωρητικές επιστήμες μας βοηθούν στην αναζήτηση της αλήθειας και τον σχηματισμό μια ελεύθερης, προσωπικής, υπεύθυνης και σταθερής γνώμης για τα πράγματα της ζωής. Όμως η συνηθισμένη πολυμάθεια δεν συνθέτει τη Σοφία, ούτε καν την ορθή αντίληψη των πραγμάτων. Αυτό που επιδιώκεται μέσω της επιστήμης και της εμπειρίας είναι η οργάνωση του πνεύματος, η αφύπνιση των άπειρων δυνατοτήτων που εν δυνάμει υπάρχουν στο εσωτερικό είναι του ανθρώπου για να κάνει την υπέρβαση προς το Φως. Η Αθηνά, η θεά της Σοφίας ονομάζεται Τριτογένεια γιατί συμβολίζει τρία πράγματα. Την ορθή σκέψη, το καλώς ομιλείν και το πράττειν όσα πρέπει. Ο συνδυασμός και των τριών αυτών, είναι η Σοφία.
Άλλωστε η Σοφία, η Ισχύς και το Κάλλος και εννοιολογικά αποτελούν ως έννοιες αναπόσπαστες μεταξύ τους την τελείωση κάθε πράγματος και τίποτε δεν μπορεί να διατηρηθεί χωρίς αυτές. Ο λόγος είναι ότι είναι αναγκαίο να υπάρχει Σοφία για να συλλάβει, Ισχύς για να στηρίξει και Κάλλος για να κοσμήσει όλα τα μεγαλειώδη και σημαντικά εγχειρήματα.
Από ομιλία μας