Αρχιτεκτονική. Η τέχνη αυτή αποτελεί μετά της ζωγραφικής, της γλυπτικής και της μουσικής την λαμπράν τετράδα των καλών τεχνών.
Υπό των αρχαίων εθεωρείτο ως η μήτηρ της ζωγραφικής και της γλυπτικής, καθό προελθούσα εξ υλικών αναγκών, αι οποίαι προηγήθησαν των πνευματικών αναγκών, τα οποίας εξυπηρετούσιν η ζωγραφική και η γλυπτική. Όντως η τέχνη του κατασκευάζειν οικήματα ως καταφύγια από του καύσωνος ή του ψύχους, ή από των εκ των αγρίων ζώων κινδύνων, χρονολογείται ασφαλώς αφ’ ης το πρώτον ο άνθρωπος ευρέθη εις την διάκρισιν της δυνάμεως των στοιχείων της φύσεως. Πλήν όμως των υλικών αναγκών, τας οποίας πληρούσι, τα έργα της αρχιτεκτονικής εκφράζουσι και μίαν σκέψιν. Την σκέψιν όμως αυτήν δεν εκδηλούσι καθαρώς και ακριβώς. Αλλά παράγουσι μόνον εις τον ατενίζοντα αυτά μίαν κατάστασιν, αντιστοιχούσα προς ωρισμένην τάξιν ιδεών. Δια τον λόγον τούτον ο Πλάτων εθεώρει την αρχιτεκτονικήν ως επιστήμην (φιλοσοφίαν) άμα και τέχνην.
Δια τον Τεκτονισμόν, η αρχιτεκτονική έχει παμμεγίστη σημασίαν. Διότι, όπως η γεωμετρία είναι η επιστήμη, εφ’ ης έχει θεμελιωθή ο Τεκτονισμός, ούτω και η αρχιτεκτονική είναι η τέχνη από την οποίαν εδανείσθη την γλώσσαν της συμβολικής του διδασκαλίας. Εις τους πρώτους χρόνους του Τάγματος, έκαστος Τέκτων ήτο ή επόπτης αρχιτέκτων ή επαγγελματίας μηχανικός. Εξ ου και είναι απαραίτητος μία έστω και ουχί τελεία γνώσις των αρχών της αρχιτεκτονικής δια πάντα τέκτονα, όστις θέλει να κατανοήση την παλαιάν ιστορίαν του θεσμού ή να εκτιμήση του σημερινούς του αντικειμενικούς σκοπούς.
Ο Τεκτονισμός αναγνωρίζει πέντε αρχιτεκτονικούς ρυθμούς: τον Δωρικόν, τον Ιωνικόν, τον Κορινθιακόν, τον Τοσκανικόν ή Ετρουσκικόν ή Τυρρηνικόν και τον Σύνθετον ή Ρωμαϊκόν. Οι πρώτοι τρεις είναι οι βασικοί ρυθμοί, εφευρεθέντες υπό των αρχαίων Ελλήνων. Οι άλλοι δύο είναι μεταγενέστεροι, γεννηθέντες εν Ιταλία. […].
Το Αρχαίον και Αποδεδεγμένον Σκωτικόν Δόγμα περιλαμβάνει την αρχιτεκτονικήν και τους τρεις πρώτους αρχιτεκτονικούς ρυθμούς. Εξηγεί την καταγωγήν των ρυθμών τούτων, αναφέρει τα ονόματα των περιφημοτέρων αρχιτεκτόνων και εκ της μελέτης της αρχιτεκτονικής εξάγει το ηθικόν συμπέρασμα, ότι ο Τέκτων οφείλει να συνεισφέρη παν ό,τι δύναται προς καλλωπισμόν του ανοικοδομουμένου υπό των Τεκτόνων συμβολικού Ναού.
Το «Βιβλίον των Συνταγμάτων» του Άντερσον, το συνεχισθέν κατόπιν υπό του Entick και του Noorthouck, περιέχει υπό τον τίτλον «Ιστορία του Ελευθεροτεκτονισμού» την ιστορίαν των από των απωτάτων χρόνων προόδων της αρχιτεκτονικής. Εις τα παλαιότερα χειρόγραφα Συντάγματα, η επιστήμη της γεωμετρίας και η της αρχιτεκτονικής ταυτίζονται με τον Τεκτονισμόν, ώστε ο θέλων να κατανοήση ορθώς την πραγματικήν ιστορίαν του Ελευθεροτεκτονισμού δέον να έχη υπ’ όψιν του την διάκρισιν μεταξύ γεωμετρίας, αρχιτεκτονικής και Τεκτονισμού, ήτις δεν υφίσταται εις τας αρχαίας αυτάς διατάξεις.
Ο A.Waite εξετάζων του υπό του Ελευθεροτεκτονισμού αναφερομένους εις εν των τυπικού αυτού πέντε ρυθμούς, τονίζει ότι πάντες ούτοι είναι προχριστιανικοί και διατυπώνει την γνώμην, ότι θα έπρεπε να αναφέρονται επίσης και ο Βυζαντινός ή Λομβαρδικός ρυθμός, ο Σαξωνικός ή Νορμανικός και ο κατόπιν αναπτυχθείς ένδοξος και καθαρώς πνευματικός Γοτθικός ρυθμός, ο οποίος συνδέεται και περισσότερον με τον Ελευθεροτεκτονισμόν. […]
ΠΗΓΗ: Λάσκαρη Χ.Νέστορος, Εγκυκλοπαίδεια της Ελευθέρας Τεκτονικής