Αγαθοεργία ή ευποιία: Το εργάζεσθαι, πράττειν αγαθόν τι. Είναι η πράξις του να βοηθή τις τους έχοντας ανάγκην ασθενείς (ηθικώς, οικονομικώς ή σωματικώς) και γενικώτερον το να κάμνη τις το καλόν εις τον πλησίον του.
Η ροπή προς το αγαθοεργείν είναι έμφυτος εις την καρδίαν των περισσοτέρων ανθρώπων. Οι ανατολικοί κυρίως λαοί (Σίναι, Ινδοί) εθεώρησαν την αγαθοεργίαν ως υψίστην ηθικήν υποχρέωσιν εκάστου. Εις την Γραφήν αναφέρεται επίσης ως υποχρέωσις, ως κοινωνικήν δε υποχρέωσιν εθεώρησαν και οι Σημίται την αγαθοεργίαν. Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι δεν διακρίνονται ως έχοντες πολύ ανεπτυγμένην την συνείδησιν του καθήκοντος της αγαθοεργίας. Τουναντίον αύτη αποτελεί εν των θεμελίων της ηθικής του Χριστιανισμού.
Επί της βάσεως ταύτης στηριζομένη η εκκλησία, ενήργησε κατά την μεταχριστιανικήν περίοδον πάντοτε προς επικράτησιν της αγαθοεργίας και εξήσκησε κοινωνικήν αγαθοεργίαν δια των διακόνων της μέν κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους και δια των μονών ή δια των εκκλησιών κατά τον μεσαίωνα και τους μετά ταύτα χρόνους, ολίγον δε κατ’ ολίγον ήρχισε να μορφώνεται η ιδέα, ότι αι δημόσιαι εξουσίαι δέον να οργανώσουν την αγαθοεργίαν.
Τα στοιχεία της τοιαύτης οργανώσεως εδημιουργήθησαν, όταν συνετελέσθη η οργάνωσις των επαγγελμάτων εις συντεχνίας κατά τον μεσαίωνα. Πρώτη η Αγγλία επί βασιλίσσης Ελισσάβετ εθέσπισε τον «περί πττωχών νομον» (poor law) της 19η Δεκεμβρίου 1601, και μετ’ αυτήν και άλλα κράτη ηκολούθησαν το παράδειγμά της.
Όταν κατά τους νεώτερους χρόνους η επίδρασις του χριστιανισμού εξησθένησε, η επιστήμη και η φιλοσοφία έθεσαν υπό μελέτην και εξέτασιν και την αγαθοεργίαν, ερευνήσασαι αυτήν από των απόψεων, αν αύτη είναι καθήκον και είναι συμφέρουσα και σκόπιμος, κοινωνική ενέργεια.
Οι Mάλθος, Έρμπερτ, Σπένσερ και άλλοι, επηρεσαμένοι τότε από τας διδασκαλίας του Δαρβίνου περί φυσικής επιλογής των όντων και περί επικρατήσεως των ισχυροτέρων οργανισμών, κατέκριναν την αγαθοεργίαν, ως δυσχεραίνουσαν την απαραίτητον εις εκάστην κοινωνίαν επιλογήν, δια της οποίας αύτη εκκαθαρίζει εαυτήν. Κατ’ αυτούς η τεχνητή ου΄τως ειπείν, ενδυνάμωσις των ασθενών είναι βλαβερά και παρασκευάζει την δυστυχίαν, ως αφαιρούσα από τους υγιείς παραγωγικούς οργανισμούς τα αγαθά, δια να υποστηρίξη τους μη παραγωγικούς. Κατ’ αυτούς εις την κοινωνίαν πρέπει να αφεθή να λειτουργήση απροσκόπτως ο νόμος της φυσικής επιλογής. Τα ασθενέστερα στοιχεία πρέπει να εκλείψωσι προς το συμφέρον τους είδους.
Εναντίον των τοιούτων θεωριών αντεπεξήλθεν η νεωτέρα επιστήμη. Κατ’ αυτήν δεν δύναται να γίνη χρήσις των περί φυσικής επιλογής θεωριών του Δαρβίνου εις τα κοινωνίας των ανθρώπων. Η κοινωνική συνεργασία, η αλληλεγγύη και η αλληλοβοήθεια είναι παράγοντες ισχυρότεροι του βιολογικού παράγοντος του αγώνος περί υπάρξεως ζώων. Επί πλέον εις πολλάς περιπτώσεις η αγαθοεργία όχι μόνον δεν είναι πρόσκομμα εις την επιλογήν, αλλά τουναντίον βοηθεί αυτήν. Ποσάκις η αγαθοεργία, υποβοηθούσα και περισώζουσα απροστάτευτα παιδία, περιθάλπουσα πτωχούς ασθενείς, βοηθούσα απόρους σπουδαστάς, δεν περιέσωσε δυνάμεις κοινωνικάς, αι οποίαι αλλέως θα εχάνοντο; Δεν θα εστερείτο η ανθρωπότης των καρπών των φωτεινών διανοιών του Πασκάλ, του Σπένσερ, του Κάντ και άλλων, αν εφαρμόζουσα τα ιδέας του Μάλθου, σπένσερ κλπ., ηδιαφόρει προς την ασθενικότητα, με την οποίαν και αι διάνοιαι αύται παρουσιάσθησαν το πρώτον εις τον κόσμον; Και είναι οι οικονομικώς ενδεείς και φύσεις ασθενείς; Μήπως άρα γε δια την ένδειάν των αυτήν ευθύνεται η κοινωνίαν;
Η αγαθοεργία είναι αναλόγως του τρόπου, καθ’ όν διεξάγεται, ωργανωμένη ή ανοργάνωτος και ιδιωτική ή δημοσία.
Εις τον Ελευθεροτεκτονισμόν η αγαθοεργία εθεωρήθη ως εν εκ των ουσιωδεστέρων καθηκόντων του Τέκτονος και ως η ευγενεστάτη μορφή της προς όλους τους ανθρώπους – Τέκτονας και μη Τέκτονας- παροχής αγαθού. Η τεκτονική πραγματική αγαθοεργία δεν περιορίζεται μόνον εις την υλικήν ανακούφισιν. Είναι γενικωτέρα, στρέφεται προς το σύνολον της ανθρωπότητος και περιλιαμβάνει όλα εκείνα τα αγαθά έργα, τα οποία συντελούν εις την εξέλιξιν της ανθρωπότητος προς τον μέγαν προορισμόν της. Εν τη Τεκτονική αγαθοεργία συμπεριλαμβάνεται παν έργον, προάγον την πνευματικήν φώτισιν των ανθρώπων, την ψυχικήν των βελτίωσινμ την άρσιν παντός, δυναμένου να ταράξη τη αμοιβαίαν αγάπην και συμπάθειαν, η οποία δέον να επικρατή πάντοτε μεταξύ των ανθρώπων (ατόμων, ομάδων, κρατών, εθνών) παν ό,τι τέλος εξαλείφει τας προλήψεις, διαμορφώνει ανθρωπινώτερον τον ανθρώπινον χαρακτήρα εκάστου και απελευθερώνει τον άνθρωπον από τα δεσμά των πλανών, των προλήψεων και των διαφόρων παθών, καθιστών αυτόν πραγματικώς ελεύθερον.
Της τοιαύτης αγαθοεργίας τας εντολάς μανθάνει ο μαθητής Τέκτων από των πρώτων ημάτων του εν τω Τεκτονισμώ διδασκόμενος, ότι είναι ενσυνειδήτως υποχρεωμένος να πράττη εν πάση στιγμή και ώρα εις τους άλλους παν ό,τι καλόν και χρήσιμον επιθυμεί να πράττωσιν οι άλλοι εις αυτόν, και ευθύς αμέσως κατά την μύησίν του καθοδηγείται εις το να εξασκήση αγαθοεργίαν.
Κατά τους πρώτους χρόνους του Ελευθεροτεκτονισμού η αγαθοεργία εκάστης Στοάς επεξετείνετο μόνον επί των εχόντων ανάγκην μελών της, συν τη παρελεύσει όμως του χρόνου επεξετάθη και εις την έξω κοινωνίαν, ως τούτο καταδεικνύεται από τα πολυάριθμα λειτουργούντα σήμερον τεκτονικά ιδρύματα αγαθοεργίας. Όσον αφορά νυν την δι’ υλικής ανακουφίσεως παρεχομένην αγαθοεργίαν εκάστη Στοά εις σπανίας μόνον περιπτώσεις εξασκεί τοιαύτην αγαθοεργίαν προς τα ίδια αυτής μέλη. Τόσον όμως η προς τα μέλη της όσον και η προς τους μη τέκτονας αγαθοεργία εκάστης Στοάς δεν περιορίζεται εις χρηματικήν μόνον αρωγήν προς τον δυστυχούντα, αλλά προσπαθεί κυρίως να εξεύρη εις αυτόν νέαν αμείβουσα εργασίαν, δια να δυνηθή ούτος, εργαζόμενος, να αποκτήση πάλιν υλικήν ανεξαρτησίαν, η οποία είναι προϋπόθεσι της πραγματικής και ηθικής ελευθερίας, την οποία ο Τεκτονισμός ζητεί να έχουν τα μέλη του και ει δυνατόν και όλοι οι άνθρωποι.
Η αγαθοεργία εν τω Τεκτονισμώ, θεωρουμένη ως απλή εκπλήρωσις καθήκοντος, δέον να εξασκήται κατά τον ακόλουθον τρόπον:
α) Ο ευεργετών οφείλει να καταβάλη πάσαν προσπάθειαν δια να εξακριβώση αν η βοήθειά του θα ωφελήσει πράγματι τον ευεργετούμενον.
β) Ο ευργετών οφείλει να λησμονή το καλόν, το οποίον έκαμε, και ουδέποτε να υπομιμνήσκη τούτο εις τον ευεργετούμενον, έστω και αν ούτος φανή αχάριστος, εφαρμόζων ούτω την ρήσιν του Ευαγγγελίου: «μη γνώτω η δεξιά σου τί ποιεί η αρισττερά»
ή το λαϊκόν γνωμικόν
«κάνε το καλό και ρίξτο στο γιαλό»
Η υπόμνησις –κατά τον Racine- μεταβάλλει την αγαθοεργίαν εις ύβριν.
γ) Ο ευεργετών οφείλει να δίδη την βοήθειάν του άνευ ουδεμιάς υστεροβουλίας ή απωτέρας ιδιοτελούς βλέψεως ή ελπίδος ανταποδώσεως.
δ) Η χρηματική αρωγή πρέπει να συνοδεύηται με την προς τον ευεργτούμενον εκδήλωσιν της ανθρωπίνης ισοτιμίας. Ουδέποτε η χειρ της βοηθείας την οποίαν τείνει ο Τέκτων, πρέπει να μεταβάλληται εις χείρα ελεημοσύνης, διότι τότε η αγαθοεργία και ο ευεργετών εξευτελίζονται.
ε) Ουδέποτε η αγαθοεργία πρέπει να γίνηται χάριν επιδείξεως, ουδέ να διακηρύσσηται δια δημοσιευμάτων ή φωνασκιών, αλλ’ επιβάλλεται να τηρήται μυστική, δια να μην αποβαίνει έργον επιδείξεως ή ματαιοδοξίας. Με όλα όσα έως τώρα ο Ελευθεροτεκτονισμός έπραξε, δεν καυχάται, διότι γνωρίζει, τόσον ολίγα είναι αυτά εν συγκρίσει προς την έκτασιν της κατατρυχούσης την κοινωνίαν ανάγκης και αθλιότητος, και δια τούτου ακολουθεί την σύστασιν του αυτοκράτορος της Γερμανίας Γουλιέλμου του Α΄: «Δεν υπάρχη ανάγκη να γνωρίζη ο κόσμος, πόθεν ακτινοβολείται η αγαθοεργία και η θερμότης».
Τέλος, ο Τεκτονισμός προσπαθεί δια των διδασκαλιών του να δώση άλλην γενικωτέραν και ουσιωδεστέραν μορφήν εις την εξάσκησιν της τεκτονικής αγαθοεργίας. Τον σκοπόν και τα ιδεώδη της χαρακτηριστικώτατα εκφράζουν οι κάτωθι λέξεις του αδελφού φιλοσόφου Λέσιγγ (Lessing),
“Αι πραγματικαί αγαθοεργοί πράξεις του ελευθεροτεκτονισμού αποσκοπούσιν εις το να καταστήσουν όσω το δυνατόν περισσότερον περιττάς τα πράξεις εκείνας, αι οποίαι κοινώς καλούνται καλαί πράξεις», εις το να δημιουργθούν δηλ. συνθήκαι διαβιώσεως όλων των ανθρώπων τοιαύται ώστε να μην υπάρχη ανάγκη εκτελέσεως αγαθοεργιών. Ο Ελευθεροτεκτονισμός δηλ. δεν δύναται να είναι ευχαριστημένος, προσφέρων εις ένα δυστυχούντα προσωρινήν βοήθεια (αν και αναγνωρίζη, ότι ταχεία αρωγή είναι ως επί το πλείστον διπλή βοήθεια) αλλά προσπαθεί να διορθώσει το κακόν από την ρίζαν του, να καταστρέψη δηλ. τα αίτια, τα προκαλούντα την δυστυχίαν και να δημιουργήση τοιαύτας συνθήκας βίου, ώστε να μην υπάρχει διόλου ανάγκη «υποστηρίξεως» ή «αγαθοεργίας».
ΚΟΡΜΟΣ ΤΗΣ ΑΓΑΘΟΕΡΓΙΑΣ = Σάκκος ή κλειστόν μικρόν κιβώτιον, το οποίον περιάγεται μεταξύ τν αδελφών εκάστης στοάς περί το τέλος πάσης συνεδρίας ή εργασίας, και εντός του οποίου οι αδελφοί καταθέτουν το δια τους σκοπούς αγαθοεργούς προοριζόμενον οβολόν των, «ίνα ούτω πως αι εργασίαι των τελειώνουν πάντοτε με μίαν πράξιν αγάπης».
Λέγεται και σάκκος ή κορμός της χήρας.
Ο κορμός της αγαθοεργίας είναι σύμβολον υλικόν, υπό το οποίον κρύπτεται η υψηλή πνευματική ιδέα, η οποία επικρατεί εις τον Τεκτονισμόν περί της αγαθοεργίας. Ως κορμόν, βαθέως ερριζωμένον εν τη καρδία του Τέκτονος, εννοεί ο Τεκτονισμός την απροσμέτρητον οφειλήν και τας υποχρεώσεις παντός Τέκτονος, παντός ανθρώπου προς πάντα συνάνθρωπόν του και προς την όλην ανθρωπότητα. Κορμόν, ο οποίος δέον διηνεκώς να αρδεύηται υπό των ευγενών ανθρωπιστικών συναισθημάτων της προς τον πλησίον αγάπης και αλληλεγγύης, ίνα, βλασταίνων, γιγαντούμενος αειθαλής, ανθοβολών κάθε στιγμήν, παρέχει εις την ανθρωπότητα δρόσον, σκιάν, ανακούφισιν, ευτυχίαν.
ΠΗΓΗ: Λάσκαρη Χ. Νέστορος- Εγκυκλοπαίδεια της Ελευθέρας Τεκτονικής, όπου και περαιτέρω παραπομπές.